به نقل از سایت اخبار قرآن و متون دینی ، اسلام در جهان : به گزارش خبرنگار مهر، مؤسسات قرآنی مهمترین نمادی برای فعالیت‌های مردمی قرآنی در سطح کشورمان ایران هستند که از دیرباز تا کنون به صورت آتش به اختیار به فعالیت‌های قرآنی پرداخته‌اند. چه از آنجایی که قبل از انقلاب جلسات خانگی محفلی برای دور هم جمع شدن و قرآن خواندن بود وحین انقلاب نیز مرکزی برای فعالیت‌های انقلابی به شمار می‌آمد.
مردم ایران از گذشته تا اکنون حلقه قرآنی را واسطه‌ای برای درک فیوضات معنوی دانسته‌اند. بعد از انقلاب تشکل‌ها و نهادها مختلفی با محوریت قرآن شکل گرفت. مؤسسات نیز از این قافله مستثنی نبودند و سعی در اجرایی ساختن فرامین قرآنی در بین آحاد مردم و آشنا ساختن مفاهیم آن داشتند.
این مؤسسات که طی سالهای قبل بدون هیچ فرایند اداری با نام‌های مختلفی فعالیت می‌کردند امروزه باید ثبت شده و از دو سازمان تبلیغات اسلامی و معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز کسب کنند.
جوازی که ثبت آن خیلی سخت نبوده و افراد به راحتی می‌توانند آن را کسب کنند. بعد از قرار گرفتن بودجه قرآنی در لایجه دولت و تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز مؤسسات نقش پررنگ‌تری ایفا کردند و نماینده‌ای از سوی نهادهای مردمی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی و اخذ بودجه در قبال ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها نمایی از واگذاری فعالیت‌ها به جریان عظیم مردمی خبر داد.
حال بعد از این مدت امروزه شاهد آن هستیم که مؤسسات مختلفی با عناوین متفاوت در گوشه گوشه کشورمان به رسالت خود در زمینه رساندن پیام قرآن به مردم و قرآن‌دوستان فعالیت می‌کنند و در طول سال با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مختلف قرآنی کمک شایانی برای پیشبرد اهداف جامعه قرآنی برداشته‌اند.
در حال حاضر آن‌طور که مسئولین امر اظهار داشته‌اند مجموعاً ۸ هزار مؤسسه در سطح کشور فعالیت دارند که از این تعداد ۶ هزار مؤسسه از سوی سازمان دارالقرآن مجوز گرفته‌اند و مابقی آنها از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند.
اما نکته قابل ملاحظه‌ای که چندی است با آن روبرو شده‌ایم تعطیلی و بسته شدن موسساتی است که در اقصی نقاط کشور مشغول فعالیت بوده‌اند و گلایه آنها از عدم حمایت و تنها گذاشتن قشر فعال قرآنی. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که مگر نه اینکه مؤسسات به صورت مردمی باید اداره شوند پس چرا دست نیاز به سوی دولت طلب می‌کنند؟ سوال بعد اینکه آیا فعالیت هشت هزار مؤسسه آنچنان که باید و شاید به کیفیت قرآنی شدن جامعه افزوده است؟ آیا اعلام تنها تعداد مؤسسات مجوز گرفته آمارهای خوبی برای مدیران ارشد سازمان‌های دولتی را در پی دارد؟
در همین راستا، با مدیران چند مؤسسه مردمی قرآنی که عبارتند از: مؤسسه مهد قرآن ولایت اصفهان، مجمع قاریان تبریز، مؤسسه نورالانوار و مؤسسه مکتب الصادق (ع) ایلام در خصوص مطالبات مؤسسات مردم نهاد به گفتگو پرداختیم.
حسین قربانی، مدیرعامل مجمع قاریان تبریز در خصوص فعالیت‌های قرآنی مردم نهاد از گذشته تا به امروز گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به جهت اینکه نظام جمهوری اسلامی نبود مردم به معنای واقعی کارمردمی قرآنی انجام می‌دادند.
وی با اشاره به یکی از اصول علم روانشناسی ادامه داد: هر رفتاری که با هنجار جامعه موافقت کند، نمی‌توان گفت که الزاماً رفتار با اعتقادی بوده است، یعنی اگر در نظام اسلامی قرآن بخواند نمی‌شود ثابت کرد که از روی اعتقادش است ولی برعکسش قابل اسناد است یعنی اگر فردی در نظام طاغوتی اقدام به تلاوت قرآن کند چون در مخالفت هنجار دولت و جامعه است قطعاً از روی اعتقادش است.
مؤسسات قرآنی عمدتاً موسساتی دولتی شدند
قربانی ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علیرغم این‌همه فعالیت و کاری که انجام شد، اما یک جای کار میلنگد. مؤسسات قرآنی، عمدتاً مؤسسات قرآنی دولتی شدند چرا که از رانت‌های دولتی استفاده می‌کنند. خیلی از مؤسسات تهران و مشهد و خیلی از شهرستان‌های کشور مستقیماً از بودجه‌ها وزارت ارشاد و اوقاف و سازمان تبلیغات استفاده می‌کنند و این باعث شده است که مسابقه‌ای در جهت جذب مسائل اقتصادی و مالی مابین مؤسسات ایجاد شود.
مدیرعامل مجمع قاریان تبریز عنوان کرد: به جای اینکه مؤسسات مردمی بوده و در بین مردم کار کنند فعالیتی همچون آموزش قرآن را رها کرده و تنها به جذب اعتبارات از دولت می‌پردازند.
وی این امر را باعث آسیب جدی‌ای در زمینه نیت‌ها و برنامه ریزی ها دانست و افزود: بعضی از مؤسسات مبالغ کلانی را جذب می‌کنند و یا امکانات و اعتبارات خاصی را در اختیار می‌گیرند و عملاً فعالیت قرآنی انجام نمی‌دهند.
قربانی با نقدی بر اینکه مؤسسات محلی مثل کانون زبان شده است که از مردم شهریه می‌گیرند و مطالبی را انتقال می‌دهند، ادامه داد: اگر بخواهیم واقعیت را مد نظر قرار دهیم در حال حاضر جلسات قرآنی که در سطح کشور رواج دارد خیلی با مؤسسات قرآنی در تعامل و ارتباط نیستند. جلسات قرآنی فعالیت قرآنی انجام داده و قاری و حافظ را جلسات قرآنی پرورش می‌دهد.
وی افزود: کار قرآنی یک امر و فعالیت پرورشی است، اینکه حلیه القرآن، تجوید، صوت و لحن یاد دهیم همه انتقال اطلاعات است که با توجه به تکنولوژی که در دنیا به وجود آمده به نظر می‌رسد، اضافی باشد هرکس بخواهد تفسیر یاد بگیرد در اینترنت و یا اپلیکیشن های مختلف به راحتی می‌تواند کسب کند، اما امری مثل پرورش فرق می‌کند. کجایند آن اساتیدی که ما در جلساتشان شرکت می‌کردیم؟ کجایند کسانی که شاگردانشان هر کدام وزنه ای در بخش تلاوت و تفسیر بودند و از منظر معنوی و اخلاق و رفتار قرآنی فرهیخته و فرزانه بودند؟
قربانی همچنین با اشاره به اینکه مؤسسات عمدتاً مردمی نبوده و دولتی هستند، ادامه داد: باید درحال حاضر به این فکر کرد که مؤسسات چه کار باید انجام دهند؟ یا دراین شرایط نامساعد اقتصادی چطور باید از پس هزینه‌های جاری بربیایند؟ چه اتفاقی باید در زمینه اخلاق و سبک زندگی قرآنی مؤسسات نقش آفرین باشند؟
قربانی با تأکید بر اینکه باید حمایت‌ها عادلانه باشد، افزود: موسساتی را می‌شناسم که به دنبال نماینده مجلس، مشاور وزیر، استاندار و فرماندار هستند. عدالتی در حمایت دیده نمی‌شود و این حمایت با عدالت صورت نگرفته است. در حال حاضر فعالیت قرآنی بدون اقتصاد ممکن نیست، اما چون این عدالت وجود ظاهری ندارد کسانی که به قدرت وصل اند و ارتباط ویژه ای دارند بهره مندی آنها بیشتر است.
انتقاد پذیری به صفر رسیده است / برنامه خاصی برای استمرار فعالیت مؤسسات شاهد نبودیم
قربانی با تأکید بر اینکه انتقاد پذیری به صفر رسیده است، تصریح کرد: ما خیلی وقت است به خیلی از موضوعات مؤسسات اعتراض داریم، منتها کسی گوش نمی‌دهد و حتی فضایی برای خود ابراز گری نیز وجود ندارد.
وی با انتقادی در خصوص اینکه فعالیت‌های قرآنی نیازمند پیگیری است، ادامه داد: نهادهای مسئول تعدادی از مؤسسات را تولید کردند و به آنها مجوز دادند تا فعالیت قرآنی داشته باشند، اما ادامه کار را مشاهده نکردند. به موسساتی مجوز دادند که مسکن و محلی برای استقرار ندارند. ما برای ادامه برنامه‌های مؤسسات برنامه نچیدیم. در هیچکدام از دو طرف سازمان تبلیغات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به مؤسسات مجوز می‌دهند برنامه خاصی برای استمرار فعالیت‌های قرآنی شاهد نبودیم.
وی با اشاره به نکته دیگری در همین خصوص گفت: امکاناتی که در اختیار مؤسسات گذاشته می‌شود نیز بی برنامه است. تعدادی از مؤسسات مکانی برای فعالیت ندارند و بیشترین مؤسسات ی که مکان برای فعالیت ندارند با مجوزهای سازمان تبلیغات بوده است. انتقادی نیز به آنها وارد است که اگر مکان و تخصص لازم را نداشتند چرا مجوزی صادر شده است؟
مؤسسات، فعالیت‌های موازی انجام می‌دهند
قربانی با اشاره به آمار وجود سه هزار مؤسسه در کشور افزود: آمار بسیار بزرگ و فربهی از حضور چندین هزار مؤسسه در سطح کشور وجود دارد در حالی که همه آنها فعالیت موازی انجام می‌دهند. به طور مثال دارالقرآن‌های آموزش وپرورش، فعالیت خودش را انجام می‌دهند و هیچ ربطی هم به مؤسسات ندارد و فعالیت مؤسسات هم هیچ ربطی به آموزش و پرورش ندارد. اگر قرار است کار قرآنی انجام بگیرد باید پیوندی مابین آنها باید برقرار می‌شد و مشخص می‌شد که مؤسسات چگونه می‌توانند با آموزش و پرورش یا اوقاف و نهادهای دیگر ارتباط مستمر و مثمر ثمر داشته باشند.
قربانی با اشاره به اینکه در سند چشم انداز شورای عالی انقلاب فرهنگی جداولی تعریف شده است که فعالیت‌های اجرایی در آن نقشی ندارند، افزود: متولی آموزش عمومی قرآن آموزش وپرورش است و اگر آن را به درستی انجام ندهد چه باید کرد؟ و یا فعالیت‌هایی که آموزش و پرورش پوشش نمی‌دهد را مؤسسات چطور می‌توانند جایگزین کنند؟ لذا در یک جمله می‌توان گفت که، مؤسسات استراتژی کلی شفاف ندارند. هر مؤسسه ساز خودش را میزند و عمده فعالیت‌های مؤسسات دخالت در کار همدیگر است.
وی ادامه داد: می‌گویند اوقاف تنها مسابقات را برگزار می‌کند، اما دیگر ارگان‌ها نیز مسابقه برگزار می‌کنند یا وقتی آموزش وپرورش فقط بخش آموزشی را سازماندهی می‌کند، ایجاد مرکزآموزش سازمان اوقاف را شاهد هستیم و بعد هیچکدام نیز کارشان را به مؤسسات واگذار نمی‌کنند. اگر قرار است مؤسسه‌ای ایجاد شود تا نهادها طبق اصل ۴۴ قانون اساسی به مؤسسات که مردمی هستند چرا دوباره خودشان انجام می‌دهند؟
قربانی افزود: بزرگترین مشکل قرآنی کشور این است که متولی اش زیاد است. متولی کار قرآن باید یک مرکز باشد تا بتواند مدیریت کند چون افراد مختلف در جایگاه‌های مختلف تشکل‌های مختلفی را به وجود می‌آورند و همه در بخش آموزش، مسابقات، حضور دارند. نگاه که می‌کنیم می‌بینیم که همگی در تخصیص بودجه قرآنی حضور دارند و نمی‌توان بدین نحو امور قرآنی را متمرکز کرده و رفع و رجوع کنیم. نهایت منجر می‌شود به اینکه متأسفانه مردم و نهادهای قرآنی آسیب می‌بینند و از آنجایی که عدم شفافیت استراتژی وجود دارد نمی‌توانم در آینده چهره خوبی را برای فعالیت‌های قرآنی متصور شوم.
آمایش جغرافیایی در ثبت مجوز به مؤسسات وجود ندارد
حسین خاکسارهرندی، مدیر مهد قرآن ولایت اصفهان و مدیرعامل اتحادیه مدغم استان اصفهان با اشاره به اینکه مؤسسات از انقلاب به بعد به صورت کمی افزایش پیدا کرده‌اند، افزود: مؤسسات گسترده شده است که این مسأله هم نیازمند آسیب شناسی جدی است چرا که آمایش جغرافیایی در آن لحاظ نشده است. در واقع ما در منطقه‌ای شاهد حضور چندین مؤسسه قرآنی هستیم و در منطقه دیگر به هیچ عنوان مؤسسه‌ای فعالیت نمی‌کند و در بخش روستایی که هیچ نظارتی وجود ندارد.
وی در خصوص حمایت از بخش‌های مردمی قرآنی افزود: حمایت‌ها بیشتر شعاری است تا عملی و در واقع به جایی رسیدیم که می‌توانیم نتیجه بگیریم که مؤسسات باید مثل سابق به سمت مردم برگردد. دولت‌ها سیاست متفاوتی دارند و بعضاً حتی در بحث قرآن نیز سیاسی کاری می‌شود. البته در استان اصفهان مؤسسات به سمتی در حرکت هستند که جلسات خانگی قرآن را گسترش داده‌اند.
مدیر اتحادیه مدغم استان با اشاره به استفاده از ظرفیت خیران قرآنی تصریح کرد: سوالی مطرح است که چرا وقتی مؤسسات قرآنی افزایش پیدا کردند آسیب‌هایی مثل اعتیاد و طلاق کاهش پیدا نکرده است؟ واقعیت این است که مؤسسات قرآنی اضافه شده‌اند اما باورهای دینی و فرهنگی افزایشی نداشته‌اند.
وی ادامه داد: یکی از علل آن اخلاص کمتر نسبت به فعالیت‌های قرآنی قبل از انقلاب بوده است. می‌توانیم بگوییم اکثراً به دنبال آمار دادن هستیم برای اینکه خودمان مطرح شویم و این باعث می‌شود تا برکت کار کمتر شود.
اختلافات به بدنه جامعه قرآنی ضربه زده است
خاکسارهرندی اختلافات جامعه قرآنی را ضربه زننده به بدنه فعالیت‌های قرآنی دانست و افزود: اینکه جامعه قرآنی با هم اختلاف دارند و ید واحد نیستیم خیلی ضربه به بدنه فعالیت قرآنی زده است در واقع می‌توان گفت که جامعه قرآنی رها شده است. امیدواریم با برنامه‌های که اتخاذ می‌شود دهه پنجم انقلاب را دهه شکوفایی امور قرآنی بدانیم.
مجوز دادن به مؤسسات کار دولت نیست / صنوف عهده دار مجوز هستند
مدیر عامل مهد قرآن ولایت اصفهان در پاسخ به این سوال که مؤسسات باید متکی به خود و مردمی باشند یا وام دار دولت باشند، گفت: حکومت نباید دخالت کند و بحث نظارتی را باید بر عهده گیرد. همین مجوز دادن به مؤسسات کار نهادهای دولتی نیست، بلکه تمام اتحادیه‌های کشوری خودشان مجوز به صنف می‌دهند و دولت کاره‌ای نیست ولی متأسفانه در حوزه قرآنی وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان تبلیغات هر کدام جدا مجوز می‌دهند و اینها برخی بعضاً ناهماهنگی را ایجاد می‌کند که بخش مردمی ضرر می بیند. اینها کارهایی است که باید برون سپاری شده و از تصدی گری دولتی جلوگیری شود، البته نظارت حق دولت است، اما دخالت حق دولت نیست. به عنوان مثال چندین سال است در بحث ادغام و صدور مجوزها درگیری‌هایی وجود دارد و هنوز ابهام وجود دارد. از آن طرف ذهن مان از اصل قرآن و آموزش و پژوهش دور مانده و همین شده است که جامعه ما به اهدافی که مدنظر امام و مقام معظم رهبری بوده است نرسد.
نخبه‌های قرآنی را شناسایی و معرفی کنیم
اکرم جمشیدیان، مدیر مؤسسه نورالانواردر خصوص فعالیت‌های قرآنی گفت: آموزش قرآن در تمامی مؤسسات انجام می‌شود و مبنا قرائت و روخوانی است و پایه‌های آموزش قرآن بیشتر قرائت است. مؤسسات می‌روند به سمت اینکه بتوانند در مسابقات شرکت کنند.
جمشیدیان افزود: متأسفانه معیارهای ما برای سنجش قرآنی بودن شرکت در مسابقات قرآن است در حالی که حقیقت این نیست. من مخالف اینکه کسی در رشته قرائت بتواند خوب باشد و در مسابقات شرکت کند نیستم اما این نباید تنها هدف باشد.
وی با طرح این سوال که با این هدف می‌خواهیم به کجا برسیم، افزود: باید مراکز آموزشی دولتی و مراکز قرآنی فرهنگسازی قرآنی انجام دهند، یعنی جایگاه قرآن در جامعه به معنای واقعی مشخص شود. به عنوان مثال اخبار ما قرآن را پخش می‌کند، اما جوان‌های ما علاقه‌ای که باید به قرآن داشته باشند ندارند. تمام مسئولان برنامه ریز و رده‌های بالای قرآنی فکری کنند و راهکاری برای فرهنگ سازی قرآنی پیدا کنند.
وی افزود: در گذشته اهداف قرآنی و معنوی بوده و هدف‌های عمیقی بود که عشق به قرآن خود را در جلسات خانگی و حسینیه‌ها نشان می‌داد. اینکه مردم در حال حاضر از فعالیت‌های قرآنی کمتر استقبال می‌کند به شرایط جامعه برمی گردد.
جمشیدیان با تأکید بر اینکه باید موسساتی را که طرحی نو برای ارائه دارند، حمایت کرد افزود: موسساتی که دارای فکر و طرح جدید قرآنی هستند باید حمایت کرد و از آن با تشکیل اتاق فکر به نشست‌های متعدد قرآنی به یک جمع بندی برسیم.
جمشیدیان در خصوص عوامل ایجاد شور و نشاط قرآنی در بین مردم افزود: دورانی مؤسسات در اوج بودند اما در سال ۹۷ و ۹۶ عدم استقبال را به خاطر فضایی که در جامعه حکمفرما بود و مشکلات اقتصادی شاهد بودیم. کلیت موضوع در سال ۹۷ با عدم استقبال را در مؤسسه مواجه بودیم و جنبشی که در سالهای قبل می‌دیدیم نبود.
مدیر مؤسسه نورالانوار گفت: مطالبه‌ام این است که نخبه‌های قرآنی را شناسایی و حمایت کنیم و اگر کسی کتاب خوب در خصوص قرآن نوشته است آن را چاپ و در بین مؤسسات توزیع کنیم. بحث‌های اخلاق قرآنی صامت مانده و کمتر مطرح شده است. ما طرحی را به تازگی با نام شادی در قرآن مطرح کردیم.
وی در پایان اظهار داشت: در حال حاضر شاهد آن هستیم که جامعه به سمتی رفته است که حقایق قرآنی در آن عمل نمی‌شود.
آموزش قرآن در جامعه نیازمند عزم و حرکتی ملی است
سهام مرادخانی در خصوص فعالیت‌های قرآنی در جامعه گفت: به برکت ایجاد فضای قرآنی کاملاً متفاوت و ملموس که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت رویکرد مردم و مسئولین نسبت به ایجاد مکان‌های برای ترویج و تبلیغ و معارف قرآن منجر به ایجاد مؤسسات قرآنی در کشور شد.
وی ادامه داد: بنابراین ترویج این کتاب آسمانی مدون تقریباً در کل کشور متحد الشکل بوده است. در زمینه حفظ قرآن کریم نیز با پیگیری‌های رهبر فرزانه انقلاب پس از گذشت چهار دهه مؤسسات قرآنی توانسته اند در فراگیر کردن قرآن در آحاد جامعه نقش مهمی و کلیدی را ایفا کنند.
برگزاری کلاس‌های قرآنی مختلف در سطوح متفاوت در این مؤسسات رشد و بلوغ قرآن پژوهان بوده است و زبان آمار از نقش مثبت مؤسسات در گسترش فرهنگ قرآنی می‌گوید.
این بانوی فعال قرآنی با اشاره به اینکه همه فطرتاً قرآن جو و قرآن دوست هستند تصریح کرد: همانگونه که برای ریشه کن کردن بی سوادی در نهضت سوادآموزی یک حرکت ملی انجام شد آموزش قرآن به آحاد جامعه نیز حرکتی ملی می‌طلبد. برای این امر مراکز زیادی برای آموزش قرآن وجود دارد ولی آنهایی که دوست دارند قرآن را فرا بگیرند توانایی پرداخت ندارند و آنهایی که توانمند هستند به سمت قرآن تمایلی نشان نمی‌دهند.
وی افزود: در چند سال اخیر توجه نسبت به امورات قرآنی کمتر شده است هم از طرف مسئولین که بودجه‌های قرآنی نسبت به قبل بسیار کاهش داشته است و هم از سوی مردم رغبت و میلی به آموزش فرزندان قرآنی نیست.
مرادخانی ادامه داد: ما خیلی دوست داریم در سطح استان ایلام محفلی قرآنی برگزار کنیم، اما آن وعده‌هایی که به مؤسسات داده شده است عملی نشد در حالی که توقعات قرآنی از کشور جمهوری اسلامی بیشتر از این است.
وی با تأکید به اینکه ایلام هم یک شهر مرزی بوده و از نظر فرهنگی بشدت در فقر بسر می‌برد، گفت: در ایلام به دلیل نزدیکی با مرز عراق انواع فرهنگ‌ها و مردمان در حال تردد هستند و استفاده از ماهواره به شدت رایج است در حالی که ما برای آموزش قرآنی یک دانشگاه علوم و حدیث نداشتیم. دانشگاهی که سه سال پیش احداث شد دوسال فعالیت کرد و هم اکنون دوباره بسته شد چرا یک استانی مثل ایلام دانشگاه علوم و قرآنش باید بسته شود؟
مرادخانی در پایان بیان کرد: آشنا کردن مردم با این کتاب انسان ساز توسط تمامی ارگان‌ها و نهادها باید اتفاق بیافتد و هر کار فرهنگی نیاز به بودجه و تشویق دارد.