به نقل از سایت اخبار قرآن و متون دینی ، اسلام در جهان : به موازات تأکید بر اصل اندیشه، در قرآن بر درستی و صحت مقدمات هم پافشاری شده است.
به گزارش خبرنگار مهر، در سلسله یادداشت‌هایی که پیش روی شماست قواعد اندیشه در قرآن و به تعبیری قواعد اندیشه قرآنی توسط مصطفی عباسی مقدم استاد علوم قرآن دانشگاه کاشان از متن آیات استخراج شده است. از آنجا که اندیشه و تعقل در قرآن جلوه‌های بسیار و آثار سرشار دارد، منظور ما انواع و شاخه‌های مختلف آن یعنی هرگونه عقل‌ورزی، تأمل، فکر، تعمق، آینده نگری و عاقبت اندیشی را شامل می‌شود. منظور از قواعد هم قانونمندی‌ها و ضوابطی است که بر اندیشه مومنانه در پرتو قرآن احاطه دارند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در محفل انس با قرآن کریم در نخستین روز ماه مبارک رمضان، که امسال به دلیل کرونا به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، به بحث قواعد قرآن برای زندگی انسان و ضرورت استخراج آن توسط محققان و پژوهشگران پرداختند.
و اینک بیانی مختصر از این قواعد:
قاعده پانزدهم: صدق مقدمات
به موازات تأکید بر اصل اندیشه، در قرآن بر درستی و صحت مقدمات هم پافشاری شده است. قلب که در قرآن کانون اندیشه و هدایت محسوب می‌شود (لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا) بایستی از آسیب هر مقدمه باطل و ادعای نادرست مصون باشد و این گنجینه معرفت الهی و حرم الله از اغیار پاک باشد.(امام صادق (ع) فرمود: القلبُ حَرَمُ اللّه ِ، فلا تُسْکِنْ حَرَمَ اللّه ِ غَیرَ اللّه ِ.[جامع الأخبار: ۵۱۸/۱۴۶۸] دل حرم خداست، پس، جز خدا را در حرم خدا مَنِشان!
در این صورت از این کانون هدایت، تفقه و تدبر حاصل می‌شود که از ناب‌ترین هدایتهاست. در سوره اسرا می‌فرماید: «وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» (اسراء/۳۶)، هرگز (در اندیشه و عمل) از آنچه بدان علم نداری پیروی نکن. اتفاقاً بیشترین پیروی‌ها در ناحیه فکر و اندیشه است. در جای دیگر از اتباع هوا و پیروی از هوس‌ها و خیالات انحرافی بازمی‌دارد، و این کتاب [= قرآن] را به حق بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را تصدیق می‌کند، و حافظ و نگاهبان آنهاست؛ پس بر طبق احکامی که خدا نازل کرده، در میان آنها حکم کن! از هوی و هوس‌های آنان پیروی نکن! و از دانش درست واحکام الهی، روی مگردان! (مائده / ۴۸)
جالب اینکه در سوره جاثیه، پرهیز از اطاعت هوا و جهل را یک‌جا مطرح می‌کند: «وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ» و از هوس‌های جاهلان پیروی مکن.(جاثیه / ۱۸)
مقدمات ظنی و گمان‌ها هم از جمله مواردی است که نباید وارد قلب و دستگاه اندیشه ساز انسان شود: «قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ» بگو: «آیا دلیل روشنی (بر این موضوع) دارید؟ پس آن را به ما نشان دهید؟ شما فقط از پندارهای بی‌اساس پیروی می‌کنید، و تخمین‌های نابجا می‌زنید. (انعام/۱۴۸) چرا که گمان، چیزی از حق را تأمین نمی‌کند. «إِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا»
در سوره حجرات نیز قاعده‌ای پراهمیت درباره مقدمات فکر و تصمیم گیری ارائه می‌کند، آنجا که گروه اعزامی پیامبر به سرکردگی ولید بن عُقبه بجای دعوت مهرورزانه قوم هدف، به طمع ثروت و غنیمت افتاده و به دروغ، به پیامبر خبر می‌دهند که اینان دعوت اسلامی را نپذیرفته بلکه شمشیر کشیده اند. خدا پیامبرش را آگاه می‌کند که: «إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ»، ای مؤمنان اگر فاسقی (مؤمنی که عادل نیست و سابقه گنهکاری آشکار دارد) برای شما خبری آورد پس در آن جستجو کنید، مبادا که قومی را ندانسته آسیب برسانید. اینجا سخن از مقدمات دروغ و فسق آلود است که نباید تکیه گاه اندیشه و تصمیم باشد.
تا اینجا تلاش برای تعیین درست از نادرست و خوب از بد بود، اما سعی در تأمین مقدمات صادق شامل انتخاب بهترین دیدگاه از میان دیدگاه‌های متعدد و مقدمه صحیح‌تر از میان مقدمات صحیح نیز می‌گردد که در این خصوص باید به همان آیت نورانی و سند پر کاربرد قرانی استناد کرد: «فَبَشِّرْ عِبَادِ* الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ» (زمر/۱۸) بنابراین، در مسیر اندیشه پاک و تابناک، شرط است که به ظن و تخمین و دروغ و تزئین تکیه نکنیم و از جاهلان و فاسقان بپرهیزیم و برای فتح ابواب اندیشه تنها به دستگیره مقدمات درست چنگ زنیم.